Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες στην Κύπρο
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες στην Κύπρο
Το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότερο διαβάζουμε ή ακούμε για την σύμβαση του Ο.Η.Ε. και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες. Βουλευτικές εκλογές που έφεραν στο προσκήνιο τα θέματα , τα προβλήματα αλλά και την άγνοια των περισσότερων ατόμων που απαρτίζουν ή θέλουν να συμπεριληφθούν στην βουλή και κατά συνέπεια το μεγαλύτερο μέρος των συνανθρώπων μας.
Το 2018 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πραγματοποίησε την έκθεση που αφορά την ποιότητα της θεσμικής φροντίδας ενηλίκων με ψυχοκοινωνικές - νοητικές διαταραχές και αναπηρίες. Έλαβαν μέρος 75 ιδρύματα σε 24 χώρες, μεταξύ άλλον και η Κύπρος όπου αξιολογήθηκαν σε συνεργασία με τους εθνικούς φορείς. Οι αξιολογήσεις εξέτασαν τι συμβαίνει πίσω από τις πόρτες των ιδρυμάτων και των οργανώσεων με βάση την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, όσον αφορά στην ποιότητα της περίθαλψης που παρέχεται και τον βαθμό στον οποίο προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα του κάθε ατόμου. Η έκθεση αποκαλύπτει μια γενική εικόνα με τεράστια έμφαση στην έλλειψη ευαισθητοποίησης σχετικά με την ψυχική υγεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ακόμη και μεταξύ του προσωπικού. Η ενσυναίσθηση στο δήθεν εξειδικευμένο προσωπικό φροντιστές, νοσηλευτές διευθυντές κ.α. απουσιάζει σε τεράστιο βαθμό δημιουργώντας μια σωρεία παραβιάσεων.
Σημαντικό ποσοστό των αξιολογούμενων ιδρυμάτων παραβίαζε τα δικαιώματα των ασθενών, σωματικής και ψυχικής ακεραιότητας, καταπάτηση της ελευθερίας τους, μέχρι βασανιστήρια και κακομεταχείριση. Ο σεβασμός και η αξιοπρέπεια απέχουν πάρα πολύ πίσω από τις κλειστές πόρτες των διαφόρων ιδρυμάτων. Η ψυχική υγεία στα άτομα με υψηλού βαθμού αναπηρίες, οπού πρέπει να υπάρχει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα φροντίδας παραμερίζετε. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι βρίσκονται κάτω από το πρίσμα της φροντίδας χωρίς ενημέρωση για το τι πρόκειται να τους συμβεί και τι θα ακολουθήση.
Μερικά από τα προβλήματα που καταγράφηκαν στην έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρουν την χρήση απάνθρωπων μηχανικών και φαρμακευτικών μεθόδων ώστε να περιορίσουν και να διαχειριστούν τα δύσκολα περιστατικά με διαταραχές προσοχής και συμπεριφοράς. Έλλειψη εναλλακτικών μεθόδων θεραπείας , έλλειψη στις ίσες ευκαιρίες επιλογής για τις καθημερινές δραστηριότητες όπου έχουν νόημα τόσο για την εκπαίδευση αλλά και για την ελευθερία του ατόμου. Αναφέρει τις τεράστιες διακρίσεις μέσα στα ιδρύματα μεταξύ των φροντιζόμενων ατόμων και τη ελλιπή ή λανθασμένη φροντίδα. Η εικόνα που παρουσιάζει η έκθεση αποδεικνύει την εντελώς απαράδεκτη και συνάμα περίπλοκη φροντίδα που χρειάζεται το κάθε άτομο.
Η Κύπρος ήταν από τις χώρες που δυστυχώς παραβιάζει μέχρι και σήμερα πέραν του 80% των δικαιωμάτων όσο αφορά θέματα προσβασιμότητας , τον σεβασμού και αξιοπρέπειας των ατόμων με Αναπηρία. Αν και τα τελευταία χρόνια ο ΚΥΣΟΑ κρούει τον κώδωνα για μη εφαρμογή της Σύμβασης δεν έγινε καμία ουσιώδη αλλαγή. Το τελευταίο διάστημα λόγο πολιτικών ανακατατάξεων εμφανίστηκαν άτομα τα οποία έκαναν νύξη στο θέμα της παραβιάσεις των δικαιωμάτων.
Μια βόλτα στα ιδρύματα που βρίσκονται σε διάφορες περιοχές της Κύπρου και το θέαμα που θα αντικρίσει κάποιος θα διαπιστώσει την απαράδεχτη συμπεριφορά των λειτουργών φροντίδας και νοσηλείας και των εγκαταστάσεων. Εγκαταστάσεις και κακοτεχνίες στους χώρους φιλοξενίας των ατόμων μούχλα, σάπιοι σωλήνες, μη επαρκής θέρμανση ή κλιματισμό σπασμένα τραπέζια και καρέκλες. Πλακάκια που απουσιάζουν ή πετάγονται από τις ρίζες δέντρων , κουβέρτες που θυμίζουν κατοχή και δωμάτια τα οποία μοιάζουν σαν να έχουν βγει από ταινίες ψυχολογικού θρίλερ. Κουζίνες με τρωκτικά , μπάνια με σκουριά κ.α Περίεργο είναι το γεγονός ότι για κάθε άτομο που φιλοξενεί το κάθε ίδρυμα χρεώνει περίπου 800-900 ευρώ! Καθώς και μερίδια από δωρεές και εράνους. Αν κάποιος μπορεί να προσπεράσει τα γεγονότα των άθλιων εγκαταστάσεων σίγουρα θα λυγήσει μπροστά στην συμπεριφορά του προσωπικού.
Νοσηλευτικό προσωπικό που ενδιαφέρεται πότε θα σχολάσει, να κάθετε ώρες στην τραπεζαρία και το μοναδικό καθήκον του είναι η φαρμακευτική αγωγή και αλλαγή πληγών, στην χειρότερη να προσφέρει πρώτες βοήθειες ή καθαρίσει κοψίματα και τραύματα. Μέσα στις νοσηλευτικές ή ιατρικές σπουδές ένα τεράστιο κομμάτι είναι αφιερωμένο στην φροντίδα, στην ανακουφιστική φροντίδα, στην νοσηλευτική φροντίδα και στην ψυχολογία του ασθενή. Φυσικά λίγα είναι τα άτομα που πραγματικά ενδιαφέρονται για τον συνάνθρωπό τους – είναι ένα γενικότερο πρόβλημα το οποίο εμφανίστηκε στην Δημόσια Υγεία των Κρατικών Νοσηλευτηρίων και μαρτυριές των ίδιων των συναδέλφων τους (!) Υπάρχει φυσικά και η άλλη πλευρά που είναι επάξια και αξίζει τον σεβασμό.
Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα εμφανίστηκε ή έγινε
ευρέος γνωστό το επάγγελμα της φροντίδας δηλαδή του Φροντιστή/τρια. Ένα
επάγγελμα το οποίο κατέχει εξέχουσα θέση στην ορθή φροντίδα κάτι που δεν θα
αντικρίσεις μέσα στα ιδρύματα της Κύπρου. Φροντίδα είναι η αλληλεγγύη και η αγάπη , της σημαντικότητας
του ευ ζην, της αξίας για ζωή , του σεβασμού και της αξιοπρέπειας του κάθε
ανθρώπου ξεχωριστά. Φροντίζω σημαίνει περιποιούμαι, νοιάζομαι και σέβομαι τον
κάθε άνθρωπο και τις διαφορετικές ανάγκες του ώστε να βιώσει την πλήρη απόλαυση
της ζωής και τον δικαιωμάτων τους. Μαρτυρίες δήθεν φροντιστών μέσα στα ιδρύματα που
αναλαμβάνουν καθήκοντα ιατρού! Να καθαρίζουν με νυστέρι μολυσμένες πληγές χωρίς
καθοδήγηση, λάθος χρήση σκευασμάτων και φαρμακευτικών ουσιών- ακόμα και ο νοσηλευτής
πρέπει να επικοινωνήσει με ιατρούς για την ορθή χρήση φαρμακευτικών μεθόδων. Άτομα με κινητικές αναπηρίες και νευρολογικές διαταραχές να
τους μεταχειρίζονται σαν σάκους , χωρίς επίγνωση της αναπηρίας ή της νόσου η
κάθε λάθος λαβή ή κίνηση φέρει επιπτώσεις και πόνο. Υπάρχουν ομοιότητες αλλά
και διαφορές μεταξύ κάποιων μορφών αναπηρίας με την λάθος μετακίνηση ή ατύχημα
το άτομο να χρήζει χειρουργικής επέμβασης.
Μέσα στα ιδρύματα βρίσκονται άτομα με διαφορετικές μορφές
Αναπηρίας που χρειάζονται εξειδικευμένη φροντίδα η οποία δεν προσφέρεται αλλά
ούτε και παρέχεται εύκολα για να μπορέσει κάποιος φροντιστής ή νοσηλευτής να
αναλάβει. Πτέρυγες στο Μακάρειο Νοσοκομείο και το Παραπληγικό Λευκωσίας,
Ψυχιατρική πτέρυγα, Ινστιτούτο Γενετικής καθώς και ειδικοί Ιατροί
,εργοθεραπευτές,φυσικοθεραπευτές κτλ μπορούν να ενημερώσουν ορθά. Αλήθεια πόσοι
από αυτούς που εργάζονται μέσα στα ιδρύματα και τους συνδέσμους έχουν επαφή ή
θητεία σε αυτά τα μέρη!!!
Ειδική εκπαίδευση ατόμων με νοητικές αναπηρίες ή διαταραχές που μοιάζουν περισσότερο με καταναγκαστικά έργα , δίχως έμφαση στις δεξιότητες αλλά αναγκασμένοι να ακολουθήσουν το πρόγραμμα του εκπαιδευτή τους. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και πρέπει να υπάρχει σεβασμός στην επιλογή του. Δήθεν εκπαιδευτές που τραβάνε απο το χέρι άτομα ώστε να εκτελέσουν τις εντολές τους, όχι για σκοπό βελτιώσεις της αυτονομίας του αλλά για σκοπούς ψυχαγωγίας. Άτομα με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και δύσκολα περιστατικά να βρίσκονται συνεχώς στην απομόνωση λόγο άγνοιας .Σε καταστάσεις αυτοκαταστροφής ή επίθεσης οι εκπαιδευτές- φροντιστές απλά να κοιτάζουν με απορία. Η ιδέα ενός εξατομικευμένου πλάνου φροντίδας εντάσσεται στο πλαίσιο της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες.
Ανησυχία προκαλεί και το γεγονός για αυτούς τους ανθρώπους όπου υπάρχουν λίγα πράγματα να ασχοληθούν μέσα σε αυτά τα ιδρύματα. Στην πραγματικότητα, δεν επιτρέπεται να κάνουν τα βασικά πράγματα που όλοι θεωρούμε δεδομένο. Δεν έχει σημασία αν κάποιος άνθρωπος ζει στο δικό του χώρο ή σε ίδρυμα – όλοι θα πρέπει να είναι σε θέση να επικοινωνούν με την οικογένειά τους, να παρακολουθήσουν τηλεόραση ή να βρουν ηρεμία κ.α.
Ένα από τα σημαντικά ζητήματα είναι η ατιμωρησίας όσον αφορά στις αναφερθείσες υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης, περιστατικά που καλύφθηκαν χάρη γνωριμιών. Παρατυπίες σχετικά με την ενημερωμένη και συναίνεση της οικογένειας ή των ατόμων , οι διακρίσεις και τα εμπόδια μέσα στα ίδια τα ιδρύματα λόγο οικονομικών και οικείων προσώπων.
Κάποια άτομα μέσα στα ιδρύματα σαν φωτεινοί διαπομπευτές
επικαλούνται τα δικαιώματα των ατόμων συγχέοντας τα με το μότο «πριν δοκιμάσεις
κάτι αναρωτήσου εάν ο ίδιος θα το ήθελες» , δηλαδή εάν κάποιος για παράδειγμα
θέλει να δοκιμάσει κάποιο φαγητό ή μία ενασχόληση η οποία πηγάζει από το δικό
του «εγώ» και «θέλω» πρέπει και το άτομο να το εφαρμόσει. Δεν είναι θεσμικός
πυλώνας φροντίδας ή σφαιρική άποψη η οποία έχει υπόψη την αναπηρία του ατόμου
αλλά ένας τρόπος εξαναγκασμού , όπου ένα μεγάλο πλήθος ατόμων ασπάστηκε εδώ και
χρόνια και τα αποτελέσματα αναφέρονται στην έκθεση του Π.Ο.Υ. Πόσο μάλλον τα
άτομα με νοητικές διαταραχές, ιδιοπαθή και συνδεδεμένα γενετικά σύνδρομα τα
οποία δεν είναι σε θέση να εκφραστούν και είναι αναγκασμένα να ακολουθήσουν τις
οδηγίες των επικαλούμενων εκπαιδευτών ή φροντιστών.
Άτομα με Αναπηρίες που έχουν φωνή μπορούν να μας δώσουν την δική τους οπτική , τα θέλω τους και την φροντίδα που η ίδιοι θέλουν να έχουν. Άτομα τα οποία ζουν και παράγουν το δικό τους έργο πέραν της αναπηρίας τους μπορούν να προσφέρουν ακόμα περισσότερα στο φλέγον θέμα της θεσμικής φροντίδας. Δυστυχώς λίγα άτομα είναι αυτά που ακούνε τα θέλω του φροντιζόμενου τους . Όσο περίεργο και να ακούγεται ένα άτομο με ημιπληγία μπορεί να προσφέρει στον νοσηλευτή ή τον φροντιστή. Μέσα από την επαφή ή την τριβή και την συνεργασία Ατόμου – Φροντιστή για ορθή φροντίδα ο ψυχικός - κοινωνικός - επαγγελματικός τομέας αναβαθμίζεται, το άτομο κατανοεί τους πυλώνες φροντίδας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που μπορεί να παραγκωνιστούν άθελα αλλά και σημάδια όπου χρήζουν άμεσης ιατρικής παρακολούθησης. Μια μεγάλη ομάδα ατόμων με διάφορες αναπηρίες που έχουν φωνή μπορεί να αναβαθμίσουν την ορθή φροντίδα και προστασία του ατόμου – ειδικά στις ομάδες που εντάσσονται στις νοητικές διαταραχές και αναπηρίες.
Ωστόσο συνοδοί στα σχολεία της Κύπρου παραμένουν ένα φλέγον θέμα για τους γονείς τόσο για την άγονη ειδική εκπαίδευση αλλά και την ασφάλεια των παιδιών. Οι περισσότερες περιπτώσεις συνοδών ατόμων με αναπηρίες στα σχολεία κρίνετε από διευθυντικό προσωπικό και μερικούς γονείς ώστε να γίνει η ορθή επιλογή του «καταρτισμένου» ατόμου. Στις ανακοίνωσης για πρόσληψη συνοδού αναγράφετε ότι άτομα με Πιστοποιητικό Ευρωπαϊκής Φροντίδας θα έχουν εύνοια, ουσιαστικά είναι μια ανοιχτή πρόσκληση προς το άνεργο κοινό από πτυχιούχους λογιστές, δικηγόρους, καθαρίστριες μέχρι και τους ανειδίκευτους. Η επιλογή φυσικό και επόμενο είναι κάποιο γνωστό άτομο του διευθυντή όπου νιώθει ασφάλεια, άνθρωποι που αναβαθμίζονται από καθαρίστριες σε καθήκον συνοδού και δεν έχουν ιδέα από Πρώτες Βοήθειες. Φυσικά είναι ένας φαύλος κύκλος εφόσον ο μισθός του δεν αγγίζει ούτε τον βασικό και δεν έχει επίγνωση φροντίδας ΑμεΑ.
Εγκαταστάσεις σχολείων σχεδόν σε άθλια κατάσταση όπου θα συναντήσεις διαφορετικών μορφών αναπηρίας Νοητική , Κινητική , Αισθητική και Μαθησιακή, αναπηρίες που διαφέρουν μακράν μεταξύ τους και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι τεράστιοι. Μια έκρηξη θυμού ενός ατόμου στο φάσμα του αυτισμού δεν είναι εύκολη υπόθεση στην διαχείριση του, ποσό μάλλον να βρεθεί άλλο άτομο με αναπηρία δίπλα του. Εάν θέσεις ένα τέτοιο ερώτημα για τα ειδικά σχολεία θα απαντήσουν ότι λόγο ασφάλειας κρατάνε τα παιδιά απομονωμένα, ουσιαστικά τα άτομα μένουν μόνα! Πέραν της ειδικής εκπαίδευσης η οποία απουσιάζει, το σχολείο είναι πόλος κοινωνικοποίησης και όχι μέρος παραγκωνισμού λόγο άγνοιας των συνοδών και των δασκάλων.
Διευθυντές που προάγουν τον ρατσισμό στις οικογένειες των υψηλών μορφών αναπηρίας. Πολλοί γονείς ζήτησαν τον λόγο όταν είδαν σημάδια κακοποίησης στα παιδιά τους ή αδιαφορία λόγο ερωτοτροπίας μεταξύ συνοδών, πολλές είναι οι καταγγελίες που έγιναν από γονείς αλλά φωνή βοώντος εν τη έρημω. Το πρόβλημα παραμένει οξύτατο προς όλες τις κατευθύνσεις. Αντί για μονάδες ειδικής εκπαίδευσης είναι δωμάτια φύλαξης ατόμων με αυτισμό , ΔεπΥ, σφαιρική ολική παράλυση εγκεφάλου, τετραπληγίας και σπάνια γενετικά σύνδρομα.
Επίσης αυτό που παρατηρείτε στην έκθεση του Π.Ο.Υ. είναι οι διαφορές μεταξύ των χωρών, αλλά και διαφορές μεταξύ ιδρυμάτων μέσα στην κάθε χώρα. Η ποιότητα σε κάποιες περιπτώσεις είναι αποδεχτεί και άλλοτε βασανιστήριο. Πολλοί είναι αυτοί που περιμένουν την εφαρμογή της σύμβασης του Ο.Η.Ε. για θεσμική φροντίδα και ενιαία εκπαίδευση ως σανίδα σωτηρίας με απλές μεταρρυθμίσεις. Εγκαταστάσεις, εκπαιδευτές, καταρτισμένοι κοινωνικοί φροντιστές κ.α απουσιάζουν από την Κύπρο ώστε να τεθεί το σχέδιο με επιτυχία. Σκοπός είναι η ενιαία ορθή φροντίδα και εκπαίδευση που έχει άμεση σχέση με της λανθασμένες πεποιθήσεις που βρίσκονται ριζωμένες στο κοινωνία της Κύπρου. Ο αγώνας των ανθρώπων με αναπηρία είναι μεγάλος και τα εμπόδια που ορίζει η ίδια η κοινωνία ακόμη μεγαλύτερα.
Πέραν του προγράμματος ΘΑΛΕΙΑ που περιμένουμε μέσα στην επόμενη 5 ετιά να τεθεί σε λειτουργία οι περισσότεροι οργανισμοί και ιδρύματα δεν γνωρίζουν ολόκληρο το σχέδιο. Αξιοσημείωτο είναι ότι μέσα στο σχέδιο ΘΑΛΕΙΑ και μέσα στην σύμβαση του Ο.Η.Ε. αυτοί που θα καλεστούν να εφαρμόσουν και να βελτιώσουν την γενική εικόνα της Κύπρου σε θέματα θεσμικής φροντίδας είναι τα Ιδρύματα – Οργάνωσης Σύνδεσμοι που το 2018 κρίθηκαν ως φορείς παραγκωνισμού και μη ορθής φροντίδας. Φυσικά και υπάρχουν περιπτώσεις όπου σύνδεσμοι έχουν καταλυτικό ρόλο για τα όσα έχουμε δει να διαδραματίζονται την τελευταία 3ετία αλλά 1 οργάνωση και 2-3 ιδρύματα μπροστά στις δεκάδες που υπάρχουν σίγουρα το πρόβλημα θα παραμείνει για πολλά χρόνια οξύτατο. Επίσης ποιος ο αρμόδιος φορέας για έλεγχο των οργανώσεων και την ορθή εφαρμογή της σύμβασης εφόσον πέραν του 80% κρίθηκε απαράδεκτο!
Ευστάθιος Ανδρέου
Κοινωνικός Φροντιστής